Dosya Arsivleme
Bir dizindeki tüm dosyaları (alt dizinleri ve dizin bilgileri ile birlikte), genellikle, tek bir dosya halinde birleştirme işlemi “dosya arşivleme” olarak adlandırılabilir. Bu, Linux’ta TAR aracı kullanılarak yapılır. TAR, dosyaları sıkıştırmadan arşivler.
Dosya Sıkıştırma
Çok büyük hacimli dosyalar arsivleme amaçlı kullanımlar için genellikle sıkıştırılarak saklanırlar. Bu, dosyanın büyüklüğünü önemli oranlarda azaltır. Bu özelliğinden dolayı, sıkıştırma programları FTP arşivlerinde dosya sıkıştırmak için çokça kullanılır. Bazen bir dosya sıkıştırılabildiği gibi bazen de birden çok dosya sıkıştırılarak tek bir programda arşivlenerek tutulabilir.
Arşivleme/Sıkıştırma Programları
Linux üzerinde sıkıştırma işlemini yapan programların başlıcaları;
tar
gzip
bzip2
arc
p7zip (7-zip)
ncompress
lzop
tar (Tape Archive)
Linux altında çalışan standart arşiv programıdır. Bir dizindeki/dizinlerdeki dosyaları tek bir dosya haline getirir. Bu program ile arşivlenen dosyaların uzantısı “.tar” olmaktadır.
Temel parametreleri ;
f : Özel bir dosya ismi ya da belirli bir device ismi belirlemek için
c (create) : tar dosyası oluştur
x (extract) : tar dosyasını aç
t (list) : tar dosyasının içeriğini listele
v (verbose) : Yapılan islemleri standart çıkışa listele
r (add) : Bir tar arşiv dosyasına ekleme yapmak için
u (update) : Bir tar arsiv dosyasında bazı dosyaları yenileri ile değiştirmek için kullanılır.
z (invoke gzip/gunzip) : gzip/gunzip adlı sıkıştırma ve açma programını kullanarak arşivlemek ve açmak için Z (invoke compress/uncompress) : compress / uncompress adlı sıkıstırma ve açma programını kullanarak arşivlemek ve açmak
Dosyayi arşivlemek için;
$tar -cvf arsiv_adi.tar /arsivlencek dizin/
Arşivlenmiş dosyayı açmak;
$tar -xvf arsiv_adi.tar
Komutları kullanılır.
Gzip/Gunzip
GNU lisanslı bir sıkıştırma programıdır. Kullanıcılara farklı platformlarda da çalıştırılabilme desteği sağlayan oldukça basarılı bir dosya sıkıştırma/açma programıdır. Dosya uzantısı UNIX altında “.gz” ,VMS altinda “-gz”, MSDOS ve OS/2 platformlarında ise “.z” olarak bilinen dosyalardır. Linux sistemlerinde standart olarak kurulu gelir.
Kullanımı
gzip [ -acdfhlLnNrtvV19 ] [ -S sonek ] [ isim … ]
şeklindedir.
Gzip ile bir dosya sıkıştırmak için;
$ gzip deneme. txt //Yandaki kodlar ile “deneme.txt.gz” dosyası oluşur.
Gunzip ile bir dosyayı açmak için;
$gunzip deneme.txt.gz
veya
$gzip -d deneme.txt.gz
Komutları kullanılır.
Dosyamızın sıkıştırılma durumu, sıkıştırma öncesi ve sonrası byte miktarı hakkında bilgi almak için;
$ gzip -l deneme.txt.gz
Veya -v ile kullanarak crc, yöntem, ve tarih bilgilerine de ulaşılır;
$gzip -l deneme.txt.gz
birkaç dosyayı tek pakette sıkıştırmak için;
$gzip -cv dosya1 dosya2 > arsiv.gz
Komutları kullanılabilir.
bzip2
bzip2, sıkıştırma işlemini Burrow-Wheeler blok sınıflandırmalı metin sıkıştırma algoritması ve Huffman kodlama sistemi kullanarak gerçekleştirir. Birçok sıkıştırma programına göre daha basarılıdır.
Kullanımı
bzip2 [ -cdfkqstvzVL123456789 ] [ dosyalar … ]
Şeklindedir.
Dosya sıkıştırmak için;
$bzip2 -z resim.txt
bu komut sonrası “resim.txt” dosyası “resim.txt.bz2” olarak sıkıştırılır. bzip2 aksi belirtilmedikçe giriş dosyasını siler. Eğer giriş dosyasının kalması isteniyorsa komuta “-k” parametresi eklenmelidir.
Örneğin:
$bzip2 -zk resim.txt
Bu komut ile “resim.txt” giriş dosyası silinmeden “resim.txt.bz2” dosyası oluşturulur. bzip2 seçenekleri bu kadar degil elbette.
Hem yüksek sıkıştırma yapmak hem de ayrıntılı bilgi almak için;
$bzip2 -zvk9 resim.txt
Komutu kullanılabilir. “-9” en iyi sıkıştırmayı uygula seçeneğidir. Daha yavaş sıkıştırır fakat sonuç daha basarılıdır. “-1” kullanılırsa hızlı ama daha az verimli bir sıkıştırma yapılır. sıkıştırma yaparken 1 ile 9 arası rakamlar verilebilir. “-v” ise işlem dökümlerini ekrana yazar. Ne kadar sıkıştırdiği, giriş ve çikiş dosyalarının byte büyüklükleri gibi bilgileri işlem sonrası ekrana yazdırarak kullanıcı tarafindan görülmesini sağlar. “-t” komutu ile ise dosya doğruluğu kontrol edilebilir.
$bzip2 -vt resim.txt.bz2
“ok” yanıtını veriyorsa dosya sağlamdır.
Dosyaları ayrı ayrı sıkıştırmak için;
$bzip2 -zvk9 resim.txt tux.png deneme.opt
Komutu kullanılabilir. Böylece program “resim.txt.bz2”, “tux.png.bz2” ve “deneme.opt.bz2” dosyalarını ayrı ayrı sıkıştıracaktır.
Birçok dosyayı tek arsivde sıkıştırmak için ise “-c” seçeneği kullanılır. “-c” standart çıktıda sıkıştırma ve açma yapar.
Farklı dosyaları tek parça halinde sıkıştırmak için;
$bzip2 -zcvk9 resim.txt tux.png deneme.opt > arsiv.bz2
Komutu verildiğinde ise sıkıştırılması istenen tüm dosyalar “arsiv.bz2” dosyası olarak tek bir yerde sıkıştırılacaktır.
bzip2 programı “.bzip2”, “.bz2”, “.bz”, “.tbz2”, “.tbz”, uzantılı dosyaları açar. Eğer dosya uzantısız ise çıkan dosya sonuna “.out” diye uzantı ekler.
“resim.txt.bz2” dosyasını açmak için;
$bzip2 -dv resim.txt.bz2
Girdi dosyası olan “resim.txt.bz2” nin silinmemesi için;
$bzip2 -dvk resim.txt.bz2
Komutunu verilir.
bzip2 ile oluşturulan dosyalarda herhangi bir bozulma durumunda veriyi kurtarmayı denemek için bzip2recover komutu kullanılabilir.
Veri kurtarmak için;
$bzip2recover arsiv.bz2
bu komut ile “arsiv.bz2” içindeki bloklar kontrol edilip sorun olup olmadığına bakılır ve kontrol edilmiş bir dosya olarak ayrıca yazılır. Komutu verdikten sonra kurtarılan bloklarda “rec00001.arsiv.bz2” gibi bir dosya oluştuğu görülebilir. bzip2recover genel olarak çok büyük dosyalar için kullanılır çünkü büyük dosyalar daha fazla blok içerirler. Az blok içeren dosyalarda kurtarma işlemi başarısız olabilir.
arc
arc, dosya arsivleme ve sıkıştırma uygulamasıdır. MS-DOS ve CP/M işletim sistemlerinde uzun yıllar kullanılmıstır. Howard Chu tarafindan MSDOS’tan Linux’a uyarlanmıstır. sıkıştırma işleminde Lempev-Zev kodlaması kullanılır. arc’da arşiv dosya adında 12 karakterden fazlası kullanılamamaktadır. Bu sebeple arşiv adlandırmasına dikkat etmek gerekir.
Kullanımı
arc a|m|u|f|d|x|e|r|p|l|v|t|c [ biswnoq ] [ g<sifre> ] arşiv [ dosya adı …]
Dosya sıkıştırmak için;
$arc a arsiv belge.txt
bu komut sonrasi “arsiv.arc” adında sıkıştırılmış bir arşiv dosyası oluşturulur. Oluşturulan arşivi test etmek için;
$arc t arsiv.arc
Komutu kullanılır. Arşiv içi dosyaları listelemek için “-l”, her türlü arşiv bilgisi almak için “-v”parametresi kullanılır;
$arc l arsiv.arc
$arc v arsiv.arc
Olusturulan “arsiv.arc” dosyasını açmak için ise;
$arc e arsiv.arc
veya
$arc x arsiv.arc
Komutları verilir.
p7zip
Yüksek sıkıştırma yapabilen dosya arşiv programıdır. Son zamanlarda sıkıştırmadaki basarısıyla ön plana çıkan program gelişmiş özellikleriyle de dikkatleri üzerine çekmektedir. Program 7z (LZMA sıkıştırma algoritmasını kullanır.), zip, cab, arj, gzip, bzip2, tar, cpio, rpm ve deb biçimlerini destekler. Fakat program rar, cab, iso, arj, lzh, chm, msi, wim, z, cpio, rpm, deb ve nsis biçimlerini sadece açabilir. 7z, zip, gzip, bzip2 ve tar biçimlerini ise hem açabilir hem de paketleyebilir. 7za ve 7z olarak iki sekilde kullanılabilir. 7z ‘nin 7za’dan farki sadece daha fazla arşiv tipini desteklemesidir. Fakat yalnızca 7za bile birçok arşiv tipini destekler. Dikkat edilmesi gereken nokta p7zip dosya kullanıcı izinlerini sıkıştırırken eklemez. Eğer kullanıcı izinlerinin arşiv içinde de geçerli olması istenir ise önce bu özelligi destekleyen bir programla (örn: tar) arşiv oluşturulup sonrasında p7zip ile sıkıştırılmalıdır.
Kullanımı
7za [adeltux] [-] [anahtar]
Temel dosya sıkıştırma komutu;
$7za a arsiv.7z klasör
Bu komut ile klasör dizini altındaki dosyalar “arsiv.7z” olarak sıkıştırılır.
En iyi sıkıştırma yapabilecek komut;
$7za a -t7z -m0=lzma -mx=9 -mfb=64 -md=32m -ms=on arsiv.7z klasör
Bu komutta, klasör dizini içindeki tüm dosyalar “arsiv.7z” dosyasına sıkıştırılarak yerleştirilir. Komutta “a” ekleme işlemini yapar. “-t7z” ise ne tür arşivleme kullanıldığını belirtir. Bu kısımda 7z, zip, gzip, bzip2 ya da tar kullanılabilir. Belirtilmezse ön tanımlı olarak 7z olarak işlem gerçekleşir.
Arşivi şifrelemek için;
$7za a -mhe=on -pkullanacaginizsifre arsiv.7z klasör
Komutu yeterlidir.
ncompress
En eski sıkıştırma komutlarindan birisidir. sıkıştırma işlemi için değiştirilmiş Lempel-Ziv kodlamasını kullanmaktadır. Dosya sıkıştırıldığında dosyanın yerine “.Z” uzantılı bir ssıkıştırılmış dosya geçer. sıkıştırma sonrası dosya kullanıcıları hakları aynen kalır.
Kullanımı
compress [ -f ] [ -v ] [ -c ] [ -V ] [ -r ] [ -b bits ] [ name … ]
Dosya sıkıştırmak için;
$compress -vf resim.txt
sıkıştırma sonrası ”resim.txt.Z” adli bir dosya olusacaktır. “-f ” seçeneği ile her durumda (sembolik link vs.) dosyanın ssıkıştırılması saglanır.
Dosyaları açmak için;
$uncompress -v resim.txt.Z
Komutu yeterlidir.
Lzop
lzop, gzip’e benzeyen bir dosya sıkıştırma aracıdır. Dosya sıkıştırmak için LZO data sıkıştırma algoritma kütüphanesini kullanır. sıkıştırılan dosyanın uzantısı “.lzo” olarak değişir.
Kullanımı
lzop [-dxlthIVL19] [-qvcfFnNkU] [-o dosya] [-p[yol]] [-S son ek] [dosya adı…]
Dosya sıkıştırmak için;
$lzop resim.txt
bzip2 ve gzip de oldugu gibi Lzop’da da ”-v” ile işlem bilgilerinin ayrıntılarına, “-l” parametresi ile sıkıştırılmıs bir “.lzo” dosyası hakkında bilgi elde edilebilir.
Dosya açmak için;
$lzop -d resim.txt.lzo
Komutunu vermek yeterlidir. “-v” komutuyla işlem hakkında ek bilgilerde görülebilir.
Dosyaları test etmek için;
$lzop -t resim.txt.lzo
Yukarıdaki komutu verdikten sonra “ok” yanıtı alınıyorsa sorun yok demektir.
GNU/Linux altında çalışan birçok grafik aracı bulunmaktadır. Bu grafik araçları GNU/GPL lisansı altında, gönüllüler tarafindan geliştirilmekte olduklarından sizlere özgürlüğün keyfini gerçek anlamda tattıracak düzeydedirler. GIMP, Gwenview, Ksnapshot, Kview, Kghostview gibi birçok grafik aracı; GNU/Linux altında kullanıcılarına kaliteli bir görsel ortam ve rahat bir çalışma ortamı sağlayabilmek için geliştirilmektedir. Bu araçlardan bazılarına ve kimi özelliklerine köşemizin izin verdiği ölçüde değinmeye çalışalım.